نور پیامبر اسلام، تاریکیِ قرونوسطا را روشنی بخشید
چکیده
بسیاری از مردمان امروز فکر میکنند اسلام و تفکر اسلامی مانع پیشرفت جوامع است؛ ازاینرو پیامبر اسلام یعنی حضرت محمد(ص) را مذمت میکنند!
این برداشت اشتباه ناشی از این مسئله است که عموم مردم با تاریخ کامل بشریت آشنایی ندارند؛ تاریخ مکتوبی که از تمدن باشکوه سومری شروع شد و به قرون طلایی اسلام رسید و در انتظار ثبت آیندهای درخشانتر در حکومت عدلوداد مهدوی است.
پس شایسته است بار دیگر تاریخ را ورق بزنیم و بدون تعصب در آن تأمل کنیم تا حق را بیابیم.
پرسشی که در پی یافتن پاسخ آن هستیم این است:
آیا تمدن اسلامی نقشی در شکلگیری جهان مدرن امروزی داشته است یا خیر؟
همان طور که میدانید در گذشتهای نهچندان دور یعنی قرونوسطا، اروپا در تاریکی و خفقانی به سر میبرد که حاصل سایۀ بیبرکت علمای بیعمل مسیحیت بود؛ اما در همان دوران رکود علمی اروپا، در آن سوی جهان شاهد ظهور تمدن اسلامی بودیم که توانست همان قرون تاریک را تبدیل به قرون طلایی کند!
آری این یک حقیقت تاریخی است که هیچکس نمیتواند آن را انکار کند.
اما پرسشی که مطرح میشود آن است که چهکسی بنیانگذار این تمدن عظیم و قرون شگفتانگیز طلایی بود؟
آن شخص کسی نبود جز پیامبر اسلام؛ مردی که لائیک نبود و با اینکه موحد بود مشوق مردم به علمآموزی بود.
محمد(ص) تمدنی را بنا نهاد که تأثیری عمیق بر جهان مدرن امروزی داشت.
اما شاید بپرسید تمدنی که محمد ص آن را بنا نهاد چه تأثیری بر جهان امروز ما داشت؟
در پاسخ به این سؤال بهصورت مختصر به چند اختراع مهم آن زمان اشاره میکنم. اختراعات و دستاوردهایی که با دنیای مدرن ما ارتباط مستقیم دارند.
بسیاری از مردم، یکی از نمادهای جهان مدرن را بیمارستانهای پیشرفته و اتاقهای جراحی میدانند؛ زیرا در گذشته بهدلیل محدودیتهای ابزار پزشکی، بسیاری از بیمارانی که امروزه بهراحتی با جراحی مداوا میشوند، فرجامی جز مرگ نداشتد.
بیایید ببینیم نقش مسلمانان در پیدایش جراحی و ساخت ابزارآلات آن چه بوده است؟
اگر به گذشته سفر کنیم با ابوالقاسم زهراوی، پزشک و جراح مسلمان اندلسی آشنا میشویم که میتوانیم او را پدر عمل جراحی بدانیم؛ زیرا او راههای جدیدی را برای عمل جراحی ابداع کرد و در کتاب «التصریف»، در مقاله سیامِ آن به دستاوردهایش در حوزۀ جراحی اشاره کرد که بعدها ترجمههای متعددی از آن چاپ شد و برای 500 سال مرجع علوم پزشکی اروپا بود. بسیاری از ابزارهای جراحی از اختراعات او بوده است که همچنان در بیمارستانهای مدرن امروزی استفاده میشود. جالب است بدانید این پزشک مسلمان از رودۀ گربه برای نخ بخیه استفاده میکرد که جراحان امروزی نیز همچنان از این ایده بهره میبرند (نخهای قابل جذب).
حرف از سفر به گذشته زدیم، به یاد هواپیماهای غولآسای امروزی افتادم که امکان سفر از قارهای به قارۀ دیگر را در زمانی کوتاه برای ما فراهم کردهاند. قطعاً هواپیما یکی از اختراعات بسیار مهمی است که در زندگی مدرن امروزی نقش بسزایی دارد.
خب! شاید بگویید این موضوع چه ربطی به تمدن اسلامی دارد؟!
آری، اگر تاریخ را دقیق و کامل نخوانده باشیم خواهیم گفت در اینجا باید لئوناردو داوینچی و برادران رایت را تشویق کرد نه مسلمانان را.
اما اگر به قرن نهم بازگردید باز با دانشمند مسلمان پیشگام دیگری به نام عباس بن فرناس آشنا خواهید شد. فردی که بهطور جدی برای ساختن ماشین پرنده و پروازکردن تلاش میکرد. در واقع او هزار سال قبل از برادران رایت در فکر پروازکردن بود! در قرن نهم توانست وسیلهای بالدار را طراحی کند و در مشهورترین آزمایش خود حتی توانست برای اولین بار چند لحظه بهسمت بالا پرواز کند؛ اما بعد از لحظاتی سقوط کرد. وی در تحلیلی علمی، سقوط خود را به عدم تعبیۀ دقیق «دُم» برای ابزار پروازش بازمیگرداند که نشاندهندۀ توجه وی به محاسبات پرواز است. طرحهای او بیشک صدها سال بعد الهامبخش هنرمند و مخترع ایتالیایی لئوناردو داوینچی شد.
و این باورنکردنی است که ما در تعطیلات و سفرهای خود سوار بر هواپیما بشویم، اما یادی از قرون طلایی و عباس بن فرناس نکنیم!
معمولاً در سفرهایی که انجام میدهیم با دوربینهای عکاسی از خود در طبیعت و مکانهای باستانی و... عکس میگیریم. دوربینهای عکاسی امروزه در زندگی ما نقش بسزایی دارند. برای ثبتِ وقایعِ خاص از زندگی، حفظ امنیت، ثبت تخلفات راهنماییورانندگی، گزارش اخبار، مدیریت از راه دور، پژوهشهای علمی، احراز هویت و ... به این وسیلۀ جادویی نیازمندیم. ازاینرو شما دوربینها را همهجا میبینید.
و حال از شما میپرسم که آیا مسلمانان نقشی در مسیر ساختهشدن دوربینهای عکاسی نداشتند؟
اگر به کتب برجایمانده از قرون طلاییِ اسلام بازگردیم مشخص خواهد شد که بسیاری از مهمترین پیشرفتها در زمینۀ اپتیک، از مسلمانها تأثیر گرفته است. تقریباً هزار سال پیش، ابنهیثم ثابت کرد که چشم انسان، اشیا را بهواسطۀ نوری که از آنها بازتاب شده و وارد چشم ما میشود، میبیند و بدین ترتیب نظریات اقلیدس و بطلمیوس را باطل کرد که معتقد بودند نور از خود چشم خارج میشود. این فیزیکدان بزرگ مسلمان همچنین پدیدۀ اتاق تاریک (مربوط به عکاسی) را کشف کرد که توضیح میدهد چگونه چشم بهموجب ارتباط بین عصب بینایی و مغز، تصاویر را بهصورت قائم میبیند.
به گمانم پاسخ این پرسش هم مشخص شد؛ یعنی دستاوردهای علمی این دانشمند بزرگ مسلمان بود که اساس دوربینهای امروزی را بنا گذاشت و منجر به اختراع دوربین عکاسی شد؛ زیرا وی راهی را پیدا کرد تا از طریق یک سوراخ در اتاقک تاریک، تصویر یک شیء، روی دیوار مقابلش تشکیل شود و بعدها آن را دوربین روزنهای نامیدند.
بنابراین داشتن دوربینهای عکاسی و سینماها و ... را که بر همین اساس کار میکنند مدیون این دانشمند مسلمان هستیم.
اما شاید بپرسید نقش مسلمانانِ قرون طلایی در شکلگیری انقلاب صنعتی چه بوده است؟!
پاسخی که تاریخ به شما میدهد آن است که بسیاری از پایههای اتوماتیک مدرن، اولین بار در دنیای اسلام استفاده شده است؛ از جمله سیستم انقلابی میلههای متحرک (سامانۀ میللنگ). میللنگ با تبدیل حرکت چرخشی به حرکت خطی، میتواند اجسام سنگین را تقریباً به سهولت بلند کند. این تکنولوژی که توسط الجزری در قرن دوازدهم کشف شد در سراسر جهان انتشار یافت و منجر به ایجاد وسایل گوناگون از جمله دوچرخه و موتور احتراق داخلی شد.
و حال از شما میپرسم: چگونه انقلاب صنعتی بدون این اختراع میتوانست به پیش برود؟
اگر بخواهیم به یکایک دستاوردهای مهم مسلمانان در قرون طلایی و نقش آنان در شکلگیری دنیای مدرن امروزی بپردازیم از حوصلۀ بحث خارج است.
اما بگذارید در آخر به یکی دیگر از آن دستاوردها که در این دوران سخت همهگیری جهانی کووید 19 نقش بسزایی در پیشگیری و جلوگیری از شیوع ویروس کرونا دارد اشاره کنیم و آن مایع نامآشنای الکل است. همان طور که همۀ شما میدانید الکل برای اولین بار توسط محمد بن زکریای رازی، دانشمند مسلمان ایرانی کشف شد.
پس اگر اکنون که این مقاله را مطالعه میکنید، کنارتان اسپری الکل است بدانید که این مایع ضدعفونیکننده، میراث بهجایمانده از قرون طلاییِ فراموششده است.
آیا باز هم جایی برای انکار نقش تمدن اسلامی (قرون طلایی) بر جهان مدرن امروزی وجود دارد؟!
شاید بیراه نباشد که بگوییم تقریباً هر آنچه در جهان مدرن کنونی وجود دارد مدیون اسلام است. اسلامی که شعلههای دانش را در زمانی که تاریکی بر اروپا سیطره داشت، فروزان نگاه داشت.
به شما حق میدهم که کمی تعجب کرده باشید؛ زیرا فکر نمیکردید که این وسایل نامبردهشده، ریشه و شروعی در قرون طلایی داشته باشند. وسایلی که تمام حیطههای زندگی ما را پوشش میدهند.
اما چه بخواهیم، چه نخواهیم اینها حقایقی هستند که ثبت شدهاند و قابلانکار نیستند.
بنابراین اسلام حقیقی، خطرناک و مانع پیشرفت بشری نیست؛ بلکه آنچه دچار بحران شده است تحریفات، بدعتها و تفاسیر ظنی علمای ادیان است که برای نمونه میتوانیم به جریان ضد اسلامی وهابیت سلفی اشاره کنیم که هیچ ارتباط و پیوندی با اسلام محمدی ندارد.
پس بیایید از دیدگاهی متفاوت و البته دقیقتر به اسلام و پیامبر آن بنگریم.
اسلام حقیقی چیست؟ شخصیت پیامبر اسلام را از طریق کدام اقوال تاریخی بشناسیم؟ پیروان حقیقی حضرت محمد(ص) در زمان ما چه کسانی هستند؟ اینها سؤالاتی است که هر انسان حقجویی باید بهطور دقیق، قبل از اظهارنظر در خصوص اسلام، به آنها پاسخ دهد.
منابع:
Muslim inventions that shaped the modern world - CNN.com
www.edition.cnn.com/2010/WORLD/meast/01/29/muslim.inventions/index.html
پیام سید احمدالحسن در صفحه توییتر خود
www.twitter.com/Ahmedalhasan313/status/1322129959180120064?s=19
ویدئوی هزار و یک اختراع و کتابخانۀ اسرار
