علت گسترش جرم و جنایت در سطح جوامع چیست؟
چکیده
از مهمترین مسائلی که تأمل در آن عاملی برای اصلاح جامعه است، بررسی علل جرمها و جنایتهاست؛ بهعبارت دیگر بر ماست تا زمینه و ریشۀ آسیبهای اجتماعی را شناسایی کنیم، نه اینکه فقط در برابر این مسائل اقدام قضایی داشته باشیم یا آن را مذمت کنیم.
تأثیر شرایط جامعه بر عمل افراد
سید احمدالحسن (ع) در پیامی در فیسبوک، تحلیلی کوتاه در خصوص این مسائل ارائه فرمودند:
«یک مجرم و یک قاتل ممکن است یک قربانی باشد و شخصی که خودکشی میکند اغلب یک قربانی است. وقتی فردی، گروهی یا کل جامعه را در شرایط سخت و شدید قرار میدهید، انتظار نداشته باشید که آنها بهطور طبیعی یا اخلاقی رفتار کنند.»
قطعاً هر جرم یا گناهی از جهاتی بُعد فردی دارد؛ اما نباید از بُعد اجتماعی و تأثیر جامعه غافل ماند. وقتی مردم در مشکلات اقتصادی باشند، زمینۀ ایجاد جرم و جنایت بالا میرود؛ زیرا تأثیرات منفیِ مشکلات بر روحِ مردمِ ضعیف، آنها را بهسمت پُرکردن نقایص از هر طریقی سوق میدهد. گاهی به فکر سرقت از جیب دیگران میافتند، گاهی به فکر قتل و غارت، و گاهی به فکر خودکشی، و حتی بالاتر، کشتن اولاد خویش... جامعهای که نه آینده و امیدی دارد و نه امروز و اقتصادی، بهسمت هلاکت و گسترش خشم و ظلم پیش میرود. نباید فقط مردم این جامعه را محکوم کنیم؛ بلکه باید حکام را مذمت کرد که موجب این مشکلات شده و مردم را بیدین، بیاخلاق و بیعاطفه کردهاند.
سیرۀ فرستادگان الهی، همیشه این بوده که علت اصلی مشکل را شناسایی کرده، به مبارزه فرهنگی با آن میپردازند؛ نه اینکه مشکل را به گردن قربانیان انداخته، آنها را مذمت کنند.
وظیفۀ حاکمان، ترویج عملی اخلاق و ایجاد رفاه اقتصادی
سید احمدالحسن (ع) در بیانی دیگر فرمودند:
«فردی که خواستار اصلاح است، گناهکاران را نمیکُشد؛ بلکه خواستار هدایتشان میشود و اخلاق نیکو را از خلال رفتار و روش خویش در زندگی، نسبت به آنان، به ایشان میشناساند... .»
(صفحه رسمی فیسبوک، 13 اکتبر 2018)
حاکمان که مسببان اصلی ارتقا یا پسرفت جوامع هستند، باید رویکردی اخلاقی در پیش بگیرند تا در جامعه اصلاح و تغییر محقق شود؛ اما دفع حداکثری و برخوردهای صرفاً چکشیِ، نتیجهای جز گسترش نفرت و ناامیدی ندارد.
گذشته از اینکه بر آنهاست تا رفاه اقتصادی را برای مردم جامعه ایجاد کنند؛ زیرا این وظیفه از اولیترین حقوق مردم، و تکالیف دولتهاست؛ در غیر این صورت رهبران حکومتها در گسترش فساد و جنایت، مسئول هستند؛ زیرا زمینۀ پدیدآمدن آن را فراهم کردهاند.
سید احمدالحسن ع در پاسخ به سؤالی دربارۀ وظایف دولت و حکومتها، در صفحه شخصیشان در فیسبوک نوشتند:
«هدف از برپایی دولت و حکومت در جامعۀ انسانی، رسیدن به رفاه اجتماعی و رساندن به حداقل کفایت برای همۀ اعضای جامعه است؛ [آن هم] با توجه به اصل همبستگی اجتماعی و از طریق تحمیل مالیات و گسترش اقتدار دولت و تهیۀ برخی از منابع طبیعی عمومی با اطمینان از [حفظ] آزادی و حقوق فردی؛ و بهمنظور دستیابی به پیشرفت و رفاه، مسائلی ریشهای هستند که باید رعایت شوند؛ از جملۀ آنها سازمانبندی کار، تخصص، شایستگی و صداقت است؛ همان طور که ضربالمثل میگوید: کار را به آنکه شایسته است بسپار (نان را به نانوایش بده).»
13 آگوست 2017
راهکار حل مشکلات اقتصادی در دوران تحریم و کرونا
بر دولتهاست که مشکلات اقتصادی مردم در شرایط سخت را برطرف کنند؛ مگر وظیفۀ دیگری نیز دارند؟!
اساساً فلسفه اینکه دولت یا حکومت، بر کل منابع عمومی کشور مسلط میشود، این است که در توزیع ثروت بین مردم، عدالت را رعایت کند و فقر و مشکلات اقتصادی را از جامعه بزداید.
فرقی نمیکند این حکومت شبهدینی باشد یا سکولار؛ بلکه وظیفۀ اولیۀ آنها، چیزی جز رسیدگی به اقتصاد مردم نیست تا زمینۀ جنایات دیگر، فراهم نشود.
با این حال در کشورهای اسلامی یا شیعی که مشکلات عدیدهای مثل کرونا یا تحریم را تحمل میکنند راهکاری روشنتر نیز وجود دارد. «کمک رهبران دینی» در صورتی که دولت در وضعیت مساعدی قرار ندارد.
سید احمدالحسن ع در این خصوص در فیسبوک نوشتند:
«با توجه به متوقفشدن زندگی در عراق و برخی از کشورها و وخیمشدن شرایط زندگی برای کسانی که به درآمد روزانۀ خود وابسته هستند و امتناع دولت عراق از ارائۀ هرگونه کمک مالی به افراد آسیبدیده، وظیفۀ شرعی و اخلاقی است که مقامات مذهبی که اموال عمومی در اختیارشان هست (خمس و بودجۀ زیارتگاهها و سرمایهگذاریهای وابسته به آنها و مانند آن) آن وجوه را در بین کسانی توزیع کنند که کارشان متوقف شده، یا حداقل بین افراد مسکینی که از مقلدان خودشان هستند و در این شرایط نمیتوانند ضروریات اولیۀ زندگی روزمره خود را فراهم کنند.
توجه: منظورم کمک مالیای است که حداقل برای یک ماه، خانوادهها را کفایت کند و منظورم کمکهای سادهای نیست که در حال حاضر دیده میشود؛ مانند آنچه در حال حاضر برخی افراد و گروهها برعهده گرفتهاند.»
نتیجه:
مقصران اصلی وضعیت فرهنگی جامعه، حاکمان و رهبران دینی هستند؛ چراکه آنها به فکر رفاه و وضع اقتصادی مردم نبودهاند و زمینۀ جرم و جنایت را فراهم ساخته و بهجای برخورد کریمانه و اخلاقی، برخوردی تند و سلبی داشتهاند.
در نتیجه مردم قربانی این جامعه و تدابیر حاکمان آن میشوند.