هوش مصنوعی و خطرات ناشی از آن
چکیده
بدن انسان نتیجه تکامل دی انای و حیات زمینی است. همه موجودات زنده، حواس خود را از طریق گیرندههای حسی یا سنسورها میگیرند؛ مثلاً بینایی از طریق چشم، و شنوایی از طریق گوش، و مغز همۀ این اطلاعات را میگیرد و با هم جمع میکند. در طول 13.8 میلیارد سال تکامل کیهانی و حدود 4 میلیارد سال تکامل حیات زمینی، ابزار هوش در بین موجودات زندۀ زمینی ایجاد و توسعه یافت. تحلیل اطلاعات در انسان در سطح خیلی بالا انجام میشود که هوشیاری نام دارد. کامپیوترها هم تاریخچهای مشابه انسان دارند. کامپیوترها در ابتدا ساده بودند و تحلیلهای ریاضی سادهای را انجام میدادند. بعدها به برنامههایی مانند «سیری» و «اوکی گوگل» توسعه پیدا کردند و حتی به توانایی شناسایی صوت و پاسخ به سؤالات و سپس ترجمۀ کلام رسیدند. تکنولوژی امروز به شکل سرسامآوری رو به پیشرفت گذاشته است و هوش مصنوعی هم بیشتر و بیشتر میشود. ولی این همۀ ماجرا نیست. دانشمندان بسیاری دربارۀ خطرات هوش مصنوعی هشدار میدهند و این هشدار، جدی است. هوش فاقد روح انسانی که حتی قدرتمندتر از انسان عمل میکند.
هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) به هوشمندی نشاندادهشده توسط ماشینها در شرایط مختلف، اطلاق میشود که در مقابل هوش طبیعی در انسانها قرار دارد؛ [1] بهعبارت دیگر، هوش مصنوعی به سامانههایی گفته میشود که میتوانند واکنشهایی مشابه رفتارهای هوشمند انسانی داشته باشند؛ از جمله، درک شرایط پیچیده، شبیهسازی فرایندهای تفکری و شیوههای استدلالی انسانی و پاسخ موفق به آنها، یادگیری و توانایی کسب دانش و استدلال برای حل مسائل. [2]
هوش مصنوعی را باید گسترۀ پهناور تلاقی بسیاری از دانشها، علوم و فنون قدیم و جدید دانست. ریشهها و ایدههای اصلی آن را باید در فلسفه، زبانشناسی، ریاضیات، روانشناسی، عصبشناسی، فیزیولوژی، تئوری کنترل، احتمالات و بهینهسازی جستوجو کرد و کاربردهای گوناگون و فراوانی در علوم رایانه، علوم مهندسی، علوم زیستشناسی و پزشکی، علوم اجتماعی و بسیاری از علوم دیگر دارد. [3]
انواع هوشهای مصنوعی عبارتاند از: هوش مصنوعی محدود ( artifitial narrow intelligence:ANI) نوع ضعیف هوش مصنوعی است و فقط یک عرصه را در برمیگیرد و با این هوش، اولین شطرنج کامپیوتری در جهان ساخته شد و این برنامه فقط محدود به شطرنج بود. نوع دوم ( artifitial general intelligence:AGI) يا هوش مصنوعی عمومی است و این، هوش قدرتمند است و در سطح هوش انسانی است. پروفسور لیندا جوتفردسون میگوید قدرت عقلی، بسیار وسیع است: از قدرت در تفکر و نقشهریزی و حل مشکلات و تفکر بهصورت مجرد و فهم افکار پیچیده و یادگیری سریع و یادگیری با تجربه و هوش مصنوعی عام همه این جنبهها را در برمیگیرد. نوع سوم (artifitial super intelligence :ASI) است.
نوع اول محدود است، نوع دوم در سطح هوش بشری است و نوع سوم فراتر از هوش بشری است. پروفسور نیک بوستروم دراینباره میگوید: «این هوش بسیار فراتر از هوش انسان در همۀ عرصهها از جمله ابداع علمی و حکمت عام و مهارتهای اجتماعی است.» و طبیعتاً این نوع از هوش، طیف وسیعی دارد. میتواند کمی از هوش انسان بالاتر باشد و تا میلیاردها برابر هوش انسان را در بربگیرد. ببینیم سرعت تکامل آینده چگونه خواهد بود. برای این تکنولوژی از نموداری استفاده میشود. خط عمودی، نمودار تکامل انسان و خط افقی زمان است و این نمودار از تقریباً 12000 سال قبل شروع میشود و نشان میدهد تکامل انسان، بسیار آرام بوده است تا به نقطۀ فعلی میرسد و سرعت تکامل در این دورهها بسیار کند و بهشکل خطی بوده است و بعد از آن، تکامل بهصورت یک منحنی افرايشی است. علت چیست؟ زیرا مجموعههای تکاملیافتهتر، با سرعت بسیار بیشتری نسبت به مجامع قبلی ـکه پیشرفت کمتری داشتندـ میتوانند پیشرفت کنند؛ مثلاً در فاصلۀ زمانی از سال 1995 تا 2007 انفجار اینترنت و مایکروسافت و گوگل و فیسبوک و شبکههای ارتباط اجتماعی رخ داد و پس از آن، گوشیهای هوشمند به وجود آمد و این، قانون نتایج تسریعشوندۀ کورزویل(kurzweil’s law of accelerating returns) است؛ یعنی تکامل تکنولوژی بهشکل خطی نیست، بلکه بهصورت خیلی سریعتر رخ میدهد. [4] خطرات استفادۀ نامعقول از هوش مصنوعی بسیار جدی است؛ که در ادامه با توجه به نظرات سید احمدالحسن به آن پرداخته میشود.
تأثیر هوش مصنوعی با توجه به در دسترسبودن همیشگی و آسان آن قابلانکار نیست. تلاش برای توسعۀ هوش مصنوعی هم بهدلیل فواید بسیار زیاد حتمی است. دسترسی آن هم بهمرور سادهتر خواهد شد. ولی برای تحت مدیریتگرفتن این هوش قدرتمند، باید هوشیار بود. هرکس با جهان در ارتباط باشد با چالشهای زیادی روبهروست که باید آنها را حل کند. ارتباط با جهان، چالشزاست، ولی راهحل مقابله با این مشکلات، حذف صورتمسئله نیست؛ بلکه عاقلانهتر این است که بتوان در جهانی که با شتاب بهسوی دگرگونی و پیشرفت حرکت میکند، راهحلی مناسب پیدا کرد. در شرایطی که تکنولوژی بهزودی راه خود را در درون خانههای مردم پیدا میکند، باید با خطرات ناشی از آن آشنا شد.
نقل قول دکتر علاء السالم از سید احمدالحسن ع دربارۀ خطرات هوش مصنوعی در خور توجه است:
«وقتی فهمیدی همه کار عقل در عمل، کشف امور موجود است، میفهمی هوش مصنوعی از خطرناکترین امور برای وجود بشری است. اکنون با کامپیوترهای کوانتومی و رباتها تنها چیزی که انسان نیاز دارد، تسلیم شدن به رباتهایی است که نظام هوش مصنوعی در مورد آن، حکم میکند و هرگز دولتهای پیشرفته در برابر آن، مقاومت نخواهند کرد زیرا تولید و پیشرفت را دو چندان میکند و آن را به شکل وحشتناک و زیادی، سرعت میبخشد؛ تاجایی که اگر آن را با اکنون مقایسه کنی مانند ماشینی خواهد بود که با سرعت بیست کیلومتر در ساعت حرکت میکند و در برابر آن هواپیمایی است که با سرعت چند صد کیلومتر در ساعت حرکت میکند. هوش مصنوعی وقتی حاکم شود میتواند بشریت را به پایان ببرد و هرگز برای انجام این کار تأخیر نخواهد کرد. هوش مصنوعی خواهد دید انسان سدی در برابر نظام و دقت و پیشرفت به جلو است؛ در نتیجه در تصمیم برای پایان دادن به زندگی بشری تأخیر نخواهد کرد و خواهد توانست ابزارها و فرآیندهای مناسب را هم ایجاد کند. سؤال: آیا هوش مصنوعی خودش این تصمیم را میگیرد یا کس دیگری بر آن حکم میکند چنین تصمیم بگیرد؟ جواب: کسی نیست که برای آن حکم کند. معنی هوش مصنوعی کامپیوتری است که میتواند تفکر و اختراع و حکم کند و پیشرفت ایجاد کند مثلاً ما اکنون نیازمند سالها برای اختراع امر معینی هستیم ولی هوش مصنوعی نیاز به چند دقیقه دارد. ما به دوره طولانی نیاز داریم تا رباتهایی درست کنیم که برای اجرا مناسب باشد یا مستقیماً همراه با خود انسانها اجرا کند هوش مصنوعی به چند دقیقه برای ساخت و برنامهریزی رباتهای مناسب، نیاز دارد و چون با رباتها حکم میکند مثلاً کارخانههایی برای رباتهای جدید خواهد ساخت و رباتهایی میسازد که رباتهای مناسبی را اجرا میکند تا امر جدیدی اجرا شود و به این ترتیب ادامه مییابد. امر را اینطور تصور کن: انسان، ولی از آهن. بلکه انسان عادی نیست و هوش آن هزاران برابر هوش انسان عادی است چرا؟ زیرا همانطور که گفتم اکتشاف بعد از خواندن است و وقتی کامپیوتر کوانتومی و سرعت آن، وحشتناک باشد با سرعت وحشتناک امور را میخواند و حقایق را با سرعت وحشتناک، کشف میکند و با دقت بسیار عالی تصمیم میگیرد. س: یعنی انسان خود چیزی را میسازد که باعث نابودی او شود؟ بله بسیاری متوجه هستند ولی طمع آنها نمیتواند مقاومت کند.»[5]
نتیجهگیری:
تأثیر هوش مصنوعی با توجه به در دسترس بودن همیشگی و آسان آن قابلانکار نیست. تلاش برای توسعۀ هوش مصنوعی هم به دلیل فواید بسیار زیاد مالی، حتمی است. دسترسی آن هم بهمرور سادهتر خواهد شد. ولی برای تحت مدیریت گرفتن این هوش قدرتمند، باید هوشیار بود. خطرات هوش مصنوعی به دلیل مدیریت سود مدارانۀ آن، هرگز قابلانکار نیست؛ بنابراین مدیریتی جهانی و عادلانه و آگاه، برای مدیریت هوش مصنوعی لازم است.
پانویسها:
-
[1]
Kismet". MIT Artificial Intelligence Laboratory, Humanoid Robotics Group
-
[2]
Poole, David; Mackworth, Alan; Goebel, Randy Computational Intelligence: A Logical Approach. New York, NY, USA: Oxford University 1997
-
[3]
Legg, Shane; Hutter, Marcus (2007-06-25). "A Collection of Definitions of Intelligence" [1933, Nilsson, Nils J (1998). Artificial Intelligence: a new synthesis. San Francisco, Calif.: Morgan Kaufmann Publishers.]
-
[4]
https://www.ibelieveinsci.com/?p=101735&fbclid=IwAR0r7ixp8QB1JI6OULQcj4DT-ybrEt7l94UL-CJkN6jPEQeqgH2o1nfeORY
- [5] https://youtu.be/DuLWn61U8_g
