حقوق زن در کلام یمانی آل محمد (ع)
چکیده
بر اساس فرمایشات ایشان، زن در اسلام دارای حقوق مشخصی چون حق تحصیل، حق شخصیت، حق نفقه، حق کرامت و حق مشارکت در ارتقاء معنوی است. زن در نگاه قائم(ع) موجودی لطیف، تأثیرگذار، و شریک حقیقی در ساخت خانواده و جامعه است. ایشان مردان را به رفتار کریمانه، محبتآمیز و عادلانه با زنان دعوت میکنند و با تأکید بر لزوم نیکی به همسر، خانواده را عامل جلوگیری از فساد اخلاقی معرفی مینمایند. مقاله بهخوبی نشان میدهد که زن در نگاه احمدالحسن(ع)، موجودی شریف و محور تربیت و تمدن انسانی است.
پیشگفتار
اسلام زن را بسیار گرامی داشته است؛ به اعتبار مادربودنش که نیکی و اطاعت از او واجب و رضایتش باعث رضایت خداوند است و نافرمانی و خشمگینکردن او را حرام قرار داده، حتی اگر با گفتن (اُف) باشد و حق او را بزرگتر از حق پدر قرار داده و رسیدگی به او در حال پیری و ناتوانی را تأکید کرده است.
زن و تضییع حقوق
نادیدهگرفتن نقش محوری زن در خانواده و توجهنکردن به مدیریت و نقش مؤثر او در مسائل معنوی و تدبیرگری زن در خانواده از مسائلی است كه موجب ظهور زن در نقش مرد و سلب موقعیتهای خاص او برای تربیت نسل و مدیریت خانواده در غرب شده است. ظرافت روحی و لطافت حیاتی وجود زن در غرب بنا به حاكمبودن جهانبینی مادی در نظر گرفته نمیشود. غرب، ادعای تساوی حقوق زن و مرد را در حالی مطرح میكند كه زن در جایگاه منحصربهفرد خانواده نادیده گرفته میشود؛ تربیت كودكان و نقش همسری كه از زیباترین نقشهای زن بوده و با فطرت او سازگار است، از زن سلب و برای او نقش بدلی در نظر گرفته میشود كه با فطرتش سازگار نیست.
نقشهایی كه غرب به زن تحمیل كرده با لطافت او سازگار نیست. دیدگاه غرب به زن دیدگاهی امپریالیستی، سودگرایانه و سرمایهداری است به همین دلیل قوانین حقوقی زن كه در غرب وضع میشود با هدف سودجویی، بهرهكشی و بهمیدانآوردن بیشتر زنان حتی به قیمت نابودی توانمندیها و استعدادهای وجودی آنها مقرر میشود.
آیا احمدالحسن علیه السلام حق زن را بیان کرده است؟
در دنیای کنونی ملاک کرامت و شرافت افراد، انسانیت است نه جنسیت. زن و مرد در همۀ کشورها و ادیان برابر شمرده شده و از حقوق مشابه و مساوی بهرهمند میشوند، هرچند نمیتوان انکار کرد که همواره به زنان به علل گوناگون در جوامع مختلف ستم شده است. از نگاه فمینیستی زن در اسلام جایگاهی ندارد، زنان نصف مردان ارث میبرند و دیۀ آنها نیمی از دیۀ مردان است. اما کسانی که زن و مرد را بشناسند و تفاوتهای موجود در استعداد، شخصیت و خلقت آنها را در یابند به خوبی میدانند که این اختلافها بهمعنای نابرابری نیست و هر کدام آیهای از آیات قدرت الهی است.
سید احمدالحسن علیه السلام میفرمایند:
«کسی که میگوید به زن در تشریعی خاص مانند ارث یا شهادت، ستم شده است باید برای ما بیان کند ملاک و میزان قانونیاش را که بر اساس آن عدل و ستم مشخص میشود؛ و در نتیجه بیان کند و یقین نماید که باید زن با مرد در همهچیز مساوی باشد؛ با اینکه همۀ ما میبینیم که زن با مرد در هر چیزی مساوی نیست.
همچنین کسی که میخواهد در یک نظام قانونی و تشریعی، تشریع مشخصی را نقد کند، باید این تشریع را مانند بخشی از این نظام در نظر بگیرد و این بخش را جدا نکند و با آن بهصورت جدای از نظام بهعنوان یک کُل، برخورد نکند.
حداقل به حقوق زن و واجباتش در قانون الهی توجه کند؛ نه اینکه فقط به حقوق توجه کند و بگوید در قانون الهی به زن، حقوقی کمتر از مرد داده شده است.» [پاسخ های روشنگرانه، ج7، س806]
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله با تکیه بر وحی، دینی را برای بشر به ارمغان آورد که زن در آن به اندازۀ مرد، دارای احترام و منزلت است.
حقوق و تکالیف زن و مرد در دین اسلام بر پایۀ اشتراک وتفاوتهای فطری و تکوینی و با هدف تنظیم حکیمانۀ روابط اجتماعی صورتبندی شده است.
زن در اجتماع دارای حقوق مختلفی است؛ چون حق تحصیل، حق شخصیت، حق نفقه و...
حق تحصیل کمالات الهی
در نگاه اسلام ملاک برتری انسانها نه جنسیت، نه ثروت و نه مقام آنها، بلکه تقوا و ارزش اخلاقی است؛ حق رسیدن به کمال انسانی و تحصیل فضلیتهای الهی برای زن به مانند مرد در دین اسلام ثابت شده است.
سید الحمدالحسن علیه السلام میفرماید:
«باب ارتقاء (در ملکوت) برای همه باز است و در این خصوص هیچکسی با دیگری تفاوتی ندارد، نه بین مرد و زن و نه عرب و عجم و نه بین سفید و سیاه؛ این دروازه ضمن قانونی برای همه باز است؛ و آن اینکه: دنیا سراسر جهل است مگر مواضع علم و علم حجت است مگر آنچه از سر اخلاص باشد و اخلاص هم در معرض خطر عظیمی قرار دارد تا ببیند که عاقبتش چه میشود! همه در برابر این قانون برابرند. خوشا به حال کسانی که میشنوند و با توفیق الهی بر ایشان عمل میکنند.»
[پاسخ های روشنگرانه، ج۵، س۴۹۳]
حقوق زن در کلام قائم آل محمد علیه السلام چیست؟
حق شخصیت
کسی نمیتواند تفاوتهای طبیعی زن و مرد را منکر شود و اختلاف غرایز و تمایلات و استعدادهای آنها را انکار کند. «الکسیس کارل» فیزیولوژیست و زیستشناس معروف فرانسوی در این باره مینویسد: اختلافی که بین زن و مرد موجود است تنها مربوط به شکل اندامهای جنسی آنها نیست؛ بلکه نتیجه علتی عمیقتر است. به علت توجهنکردن به این نکته اصلی و مهم است که طرفداران زن فکر میکنند که هر دو جنس میتوانند یک قسم مسئولیتهای یکسانی بر عهده گیرند. زن در حقیقت در جهات زیادی با مرد متفاوت است. وظیفۀ ایشان در راه تکامل بشریت خیلی بزرگتر از مردهاست نبایستی آن را سرسری گیرند و رها کنند.
[انسان موجودی ناشناخته، الکسیس کارل، ترجمه پرویز دبیری، ص۱۰۰]
سید احمدالحسن علیه السلام میفرمایند:
«بر شوهر واجب است وظایفش در قبال همسر و فرزندانش با محبت و خرسندی به انجام برساند. بر همسر نیز واجب است که عفیف و دوستدار باشد و با شوهرش رفتاری توأم با نرمی داشته باشد. من معتقدم بیشتر اوقات زن میتواند خانواده و خانهاش را بسازد و رضایت همسرش را با تأنی و سخن نیکو به دست آورد و به این ترتیب، رضایت خداوند را کسب کند.» [پاسخهای روشنگرانه، ج1، س155]
حق نفقه
پرداختن نفقه به زن تکلیفی است که به عهدۀ مرد قرار گرفته است و به همین دلیل وی موظف است کلیه مخارج و هزینههای زندگی همسر را تأمین کند. البته در قبال پرداخت نفقه، زن موظف است از همسر خود تمکین کند.
سید احمدالحسن میفرمایند:
«بر شوهر واجب است به همسرش نفقه بدهد. این حکم شرعی است. خداوند توفیقتان دهد و احوالتان را اصلاح فرماید؛ امیدوارم با مهربانی و دوستی و اصلاح بین خودتان، با یکدیگر رفتار کنید. شما خانواده هستید و شوهر و همسر، شرکت تجاری نیستند تا برخوردهای شما با یکدیگر مادی باشد.»
[پاسخ های روشنگرانه، ج۷، س739]
سید احمدالحسن علیه السلام میفرمایند:
«بدانید که ازدواج و ایجاد خانواده و وجود ارتباط محکم بین زوجین و حاکمشدن دوستی و مودت بر آن، مواردی است که مدنظر خداوند است؛ چراکه به محافظت جامعۀ انسانی از فساد اخلاقی منجر میشود. اما مجردبودن، جدایی و طلاق، ازبینبردن خانواده و اینکه ارتباط بین زوجین سرد یا سخت باشد، مسائلی است که خداوند نمیخواهد؛ چراکه باعث ازهمپاشیدن اخلاقی جامعۀ انسانی و گسترش فساد در زمین میشود. ای مؤمنان! با نیکی و مهربانی و محبت و کلمۀ طیّبه به همسرانتان بپردازید. خداوند شما را موفق بدارد.» [پاسخهای روشنگرانه، ج7، س762]
«شما و مؤمنین را سفارش میکنم که با همسران و خانوادهتان نیکوکار باشید، خداوند شما را توفیق دهد، و نیکوکاری با همسر مؤمن، امور را به سمتی که در آن خیر آخرت و دنیاست سوق میدهد، و این رفتار رزق را سرازیر میکند و فقر و شر را دفع میکند، از خداوند برایتان خیر دنیا و آخرت و اصلاح بین خودتان را میخواهم، خداوند شما را برای انجام هر کار خوبی موفق کند.» [پاسخهای روشنگرانه، س465، ج۵]
نتیجهگیری:
سید احمدالحسن علیه السلام زن را از تمام ابعاد مورد بررسی قرار میدهند و این موجود ظریف را مایۀ پیشرفت و تکامل نسلی سازنده میدانند. ایشان با کلام خود برای مقام زن ارزشی والا قرار دادهاند که میتواند به مقامهای بالاتر صعود کند.
