پا کسازی و غربال شیعیان، هنگام ظهور

...ابراهیم بن عمر یمانی به واسطۀ مردی از امام باقر (ع) روایت کرده که آن حضرت فرمود: ای شیعۀ آل محمد! قطعاً شما مورد پاک سازی قرار می گیرید، همچون پالودن و برطرف شدن سرمه از چشم، چراکه صاحب چشم می داند چه وقتی سرمه در چشمش جای می گیرد، ولی نمی داند چه زمانی از آن بیرون می شود؛ و به همین گونه است حال مردی که بر طریق امر ما ]امامت[ صبح می کند ] روز را آغاز می کند[ و بعد روز را شب می کند و ]بعد[ درحالی که از آن خارج شده شب را به صبح می برد (یعنی بامداد مسلمان است و شامگاه کافر و بالعکس).

( مِهْزَمِ بْنِ أَبِي بُرْدَةَ الْاسَدِيِّ وَ غَيْرِهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللِّه ع أَنَّهُ قَالَ: وَ اللِّه لَتُكْسَرُنَّ تَكَسُّرَ الزُّجَاجِ وَ إِنَّ الزُّجَاجَ لَيُعَادُ فَيَعُودُ كَمَا كَانَ وَ اللِّه لَتُكْسَرُنَّ تَكَسُّرَ الْفَخَّارِ فَإِنَّ الْفَخَّارَ لَيَتَكَسَّرُ فَلَ يَعُودُ كَمَا كَانَ وَ وَ اللِّه لَتُغَرْبَلُنَّ وَ وَ اللِّه لَتُمَيَّزُنَّ وَ وَ اللِّه لَتُمَحَّصُنَّ حَتَّى لَا يَبْقَى مِنْكُمْ إِلّاَ الْاقَلُّ وَ صَعَّرَ كَفَّه ). ( الغيبة للنعماني، النص، ص: 207 )

مهزم بن ابی برده اسدی و دیگران از امام صادق (ع) روایت کرده اند که آن حضرت فرمود: به خدا سوگند بدون تردید به سان درهم شکستن آبگینه درهم خواهید شکست؛ البته آن شیشه به صورت اولیه بازگردانده می شود و بدان صورت چنان که بوده باز می گردد ]قابل ترمیم و بازیافتن شکل نخستین خود است[؛ به خدا سوگند حتماً درهم خواهید شکست، همچون شکستن سفال، همانا سفال می شکند ولی ]بدان صورت نخستین[ چنا نکه بوده است باز نمی گردد ]قابل ترمیم نیست[؛ و به خدا قسم حتماً غربال خواهید شد و سوگند به خدا بدون شک از یکدیگر بازشناخته خواهید شد و به خدا قسم پا کسازی می شوید تا جایی که از شما جز اندکی باقی نماند و ]در این حال حرکتی حاکی از بی اعتنایی به مردم به دست خود داده[ کف دست خویش را به یک سو برگرداند.

ائمۀ معصومین در روایات متعددی با تأکید فراوان از غربال در آخرالزمان و قبل از ظهور خبر داده اند؛ قطعاً ظهور امام مهدی (ع) بدون ریزش های فراوان و جدا شدن خوب از بد، واقع نمی شود؛ چراکه باید برای روزهای سختِ همراهی با جانشین خدا کسانی انتخاب شوند که در همۀ شرایط و لحظات، مطیع و تسلیم بی چون وچرای آن خلیفۀ الهی باشند. غربال دارای قواعد و اصولی است. اولین اصل این است که ریزش و رویش از روی غفلتی آنی یا به یک باره نیست، سقوط و یا صعود، امری است که پس از اتمام حجت خداوند متعال صورت می گیرد، چون خداوند مهربان نمی خواهد بندگانش در جهنم سقوط کنند. خداوند در عصر ظهور، انسان ها را به وسیله معرفت و یاری قائم (ع) امتحان می کند، و عدۀ اندکی در این غربال پیروز و تعداد زیادی شکست می خورند؛ بنابراین کسانی که سقوط می کنند حقاً شایسته جهنم هستند و نباید نسبت به آن ها احساس رأفت یا محبت داشت، زیرا آ نها شایسته این امر نیستند و این احساس می تواند باعث بدعاقبتی و ریزش خود انسان شود.

(عن محمد بن الحنفية، قال: قال أمير المؤمنين (ع): سمعت رسول الله (ص) يقول، في حديث طويل في فضل أهل البيت (ص) : وسيكون بعدي فتنة صماء صيلم يسقط فيها كل وليجة وبطانة، وذلك عند فقدان شيعتك الخامس من السابع من ولدك). (کفای ةالاثر، ص 158 ).

از محمد بن حنفيه گفت: از امیر مؤمنان (ع): « رسول الله (ص) فرمودند: در حدیثی طولانی در ذکر فضیلت اهل بیت (ع): و پس از من فتنه و امتحانی صماء صيلم (بسیار سخت و شدید) واقع می شود و در آن هر وليجه و بطانه (هر صاحب سر و مقربی) سقوط می کنند؛ و آن در هنگامی است که شيعيانت، فرزند پنجم از فرزند هفتم از فرزندانت را از دست می دهند .»

(عن الباقر (ع): اذا خرج الامام المهدي فليس له عدو مبين الا الفقهاء خاصة، ولولا ان السيف بيده لأفتى الفقهاء بقتله). ( بیان الأئمة، ج 3، ص99 ) امام باقر (ع) فرمود: «زمانی که قائم قیام کند دشمنی آشکار جز فقها ندارد و اگر شمشیر به دستش نباشد، فقها فتوای قتل او را می دهند .»

(عن امیرالمؤمنین (ع): وفقهاؤهم يفتون بما يشتهون و قضاتهم بما لا يعلمون يحكمون وأكثرهم بالزور يشهدون، من كان عنده درهم كان عندهم مرفوعا، ومن علموا أنه مقل فهو عندهم موضوع) . ( إلزام الناصب في إثبات الحجة الغائب، الشيخ علي اليزدي الحائري، ج 2، ص 163 ؛بشارة الاسلام، ص 80 ، ط دار الکتب الاسلامي؛ الزام الناصب، ص 185 ، ط مؤسسه مطبوعاتي حق بين، با کمي اختلاف، به نقل از روزگار رهايی)

 امیر مؤمنان علی (ع)فرمود: «فقيهان آخرالزمان طبق آنچه دلشان بخواهد فتوا می دهند، و قاضى هايشان به چيزى كه نمی دانند حكم می کنند و بيشتر آ نها به دروغ شهادت می دهند. كسى كه پول دارد در نزد آن ها عزيز و محترم است، ولى شخصى كه بی پول باشد در پيش آن ها زبون و حقير است .»

در این روایات به خوبی شاهد هستید، آن کسانی که در امر ظهور امام مهدی (ع) سقوط می کنند، علمای آخرالزمان هستند چنانچه احادیث بیان کردند، چون این علما و فقهای آخرالزمان هستند که امور مردم را در این زمانه به دست گرفته اند و هرچه را که بگویند، مردم بدون تدبر و تفکر، آن را پذیرفته و عامل به آن هستند؛ حال تصور کنید فقیهی یا عالمی مخالف قائم آل محمد (ع) باشد، درنتیجه هزاران و حتی میلیون ها نفر، به تبعیت از او، دشمن قائم (ع) می شوند و در اینجا این گفته معنا پیدا می کند که «اذا فسد العالم فسد العالم » (زمانی که عالمِی فاسد شود عالَمی فاسد می شود).

( قال الصادق (ع) : «إياكم و التقليد فإنه من قلد في دينه هلك إن الله تعالى يقول «اتَّخَذُوا أَحْبارَهُمْ وَ رُهْبانَهُمْ أَرْباباً مِنْ دُونِ الَّلِه» فلا و الله ما صلوا لهم و لا صاموا و لكنهم أحلوا لهم حراما و حرموا عليهم حلالا فقلدوهم في ذلك فعبدوهم و هم لا يشعرون). ( تصحيح الاعتقادات، شیخ مفيد، ص ٧٢ ).

امام صادق (ع) فرمودند: از تقلید بر حذر باشید که هرکس در دینش تقلید کند هلاک خواهد شد. خداوند می فرماید: یهودیان و مسیحیان، دانشمندان و راهبان خود را به جای خداوند به ربوبیت و خدایی گرفتند » سوگند به خدا اینان در برابر آنان نماز نخواندند و برای آنان روزه نگرفتند، بلکه دانشمندان و راهبانشان حرامی را برای آنان حلال و حلالی را حرام کردند و اینان ]بدون هیچ استناد و حجیتی و صرفاً به دلیل صاحب نام و مشهور بودن و ...[ از آنان تقلید کردند و بدون آن که خود بدانند درواقع آنان را پرستیدند.

و این احادیث گواه و شاهدی است بر اینکه مردم در عصر ظهور به خودشان بیایند و از تقلید در امور دین بپرهیزند، زیرا شخص غیر معصوم هرچقدر هم که در س خوانده و پیشرفت علمی داشته باشد، باز هم در شناخت صاحب حق، امتحان شده و با امکان اشتباه، مردم را هم با خودشان به قهقرا خواهد برد. این امتحان بزرگی در شناخت معصوم است که نباید به غیر معصوم تکیه کنیم؛ پس کسانی را که تا دیروز به عنوان معتمدین فکری خودمان می دانستیم، نباید در این امر، آن ها را دارای مقام عصمت بدانیم و اسیر فضای زمان ظهور شویم.

غربال، امتحان است و امتحان باعث می شود فرد در جامعه، ضعف و بدی های پنهان خود را بشناسد تا بتواند آن ها را ریشه کن کند. در غربال آخرالزمان چه کسانی ریزش می کنند و چه کسانی رویش دارند؟ غربال و امتحان قبل از ظهور حضرت مهدی (ع) به قدری دشوار است که امام باقر (ع) می فرمایند:

( وَ رُوِيَ عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِيِّ قَالَ: قُلْتُ لِابِي جَعْفَرٍ ع مَتَى يَكُونُ فَرَجُكُمْ فَقَالَ هَيْهَاتَ هَيْهَاتَ لَا يَكُونُ فَرَجُنَا حَتَّى تُغَرْبَلُوا ثُمَّ تُغَرْبَلُوا ثُمَّ تُغَرْبَلُوا يَقُولُهَا ثَلَثاً حَتَّى يُذْهِبَ ]اللُّه  تَعَالَى[ الْكَدِرَ وَ يُبْقِيَ الصَّفْو). (الغیبه للطوسی، ص339)

جابر جُعفی می گوید به امام باقر (ع) عرضه داشتم فرج شما چه زمانی خواهد بود؟ حضرت فرمود: هیهات هیهات، هرگز این فرج رخ نخواهد داد، مگر اینکه غربال شوید، سپس غربال شوید، سپس غربال بشوید سه بار تأکید کردندتا اینکه ناخالص ها بروند و آنان که صاف و پاک هستند باقی بمانند. در روایات دیگر نیز صریحاً بیان شده که منافقین بین مؤمنان باید پا کسازی شوند و بیرون بروند.

( ... قَالَ الصَّادِقُ ع وَ كَذَلِكَ الْقَائِمُ فَإِنَّهُ تَمْتَدُّ أَيَّام غَيْبَتِهِ لِيُصَرِّح الْحَقُّ عَنْ مَحْضِهِ وَ يَصْفُوَ الْايمَانُ مِنَ الْكَدَرِ بِارْتِدَادِ كُلِّ مَنْ كَانَتْ طِينَتُهُ خَبِيثَةً مِنَ الشِّيعَةِ الَّذِينَ يُخْشَى عَلَيْهِمُ النِّفَاقُ إِذَا أَحَسُّوا بِالاسْتِخْلَفِ وَ التَّمْكِين وَ الْامْنِ الْمُنْتَشِرِ فِي عَهْدِ الْقَائِمِ ع...). (کمال الدین، ج 2، ص 356 )

امام صادق (ع) فرمودند: و ]امر[ قائم این چنین است؛ روزگار غیبت او آن قدر ادامه می یابد تا حق محض مشخص شود و ایمان از ناپاکی و ناخالصی پاک شود و این به وسیلۀ مرتد شدن شیعیانی است که طینت و سرشتشان خبیث و پلید است، آن شیعیانی که اگر احساس امنیت و آرامش در زمان قائم (ع) کنند، از نفاق آ ن ها ترس وجود دارد) .

در برخی از روایات دربارۀ غربال کلمه «وَالله » به کار برده شده است که حکایت از قطعی بودن وقوع آ نها دارد.(  أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِيسَ عَنِ ابْنِ قُتَيْبَةَ عَنِ ابْنِ شَاذَانَ عَنِ الْبَزَنْطِيِّ قَالَ قَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع أَمَا وَ اللَّه لَا يَكُونُ الَّذِي تَمُدُّون إِلَيْهِ أَعْيُنَكُمْ حَتَّى تُمَيَّزُوا وَ تُمَحَّصُوا وَ حَتَّى لَا يَبْقَى مِنْكُمْ إِلَّ الْانْدَرُ ثُمَّ تَلَ «الم أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا يُفْتَنُونَ »). ( ارشاد مفید، ج 2، ص 375 ).

امام رضا (ع) فرمودند: آگاه باشید که به خدا سوگند آنچه را که منتظر آن هستید محقق نخواهد شد تا اینکه خوب و بدتان از یکدیگر جدا شود و خالص شوید، به گونه ای که از شما جز عدۀ اندکی باقی نخواهد ماند؛ سپس این آیه را خواند: آیا مردم گمان می کنند همین که گفتند ایمان آوردیم، رها می شوند و مورد آزمایش قرار نمی گیرند؟

ما در معرض غربال های مختلف هستیم، این غربال ها هما نطور که بیان شد ریزش ها و رویش هایی دارند. در این غربال ها، افرادی که به ظاهر موجه هستند سقوط می کنند.

( مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ عُمَرَ بْنِ يَزِيدَ قَالَ: إِنِّي لَاتَعَشَّى مَعَ أَبِي عَبْدِ اللِّه ع إِذْ تَلَا هَذِهِ الْيَةَ- بَلِ الْانْسانُ عَلى نَفْسِهِ بَصِيرَةٌ وَ لَوْ أَلْقى مَعاذِيرَهُ يَا أَبَا حَفْصٍ مَا يَصْنَعُ الْانْسَانُ أَنْ يَتَقَرَّبَ إِلَى اللِّه عَزَّ وَ جَلَّ بِخِلَفِ مَا يَعْلَمُ اللُّه تَعَالَى- إِنَّ رَسُولَ اللَّه ص كَا نَ يَقُولُ مَنْ أَسَرَّ سَرِيرَةً رَدَّاهُ اللُّه رِدَاءَهَا إِنْ خَيْراً فَخَيْرٌ وَ إِنْ شَرّاً فَشَر). (کافی، ج 2، ص 294 )

عمر بن يزيد گويد: همراه امام صادق (ع) شام می خوردم كه ناگاه اين آيه را تلاوت فرمود: « بلکه انسان، خودش از وضع خود آگاه است، اگرچه براي خود عذرهايي بتراشد » ]قیامت، 14 و 15 [ اى ابا حفص! انسان چه می کند ]چرا چنين می کند و چه ثمرى براى او دارد[ كه  به سوی خداى عز و جل تقرب جويد، بر خلاف آنچه خداى تعالى از باطن او می داند ]مانند كسى كه نماز بخواند و مقصودش نمايش برای مردم باشد[ رسول خدا (ص) می فرمود: هر كه نيتى در دل داشته باشد، خدا لباسى مناسب آن بر او پوشد، اگر خوب باشد خوب و اگر بد باشد بد.

افراد بسیاری هستند که از لحاظ علمی و عبادی بسیار معروف و معتبر هستند، اما حضرت می فرمایند که خداوند از باطن این افراد آگاهی دارد، این ها به ظاهر اعمالی را انجام می دهند که در باطن به آن یقین ندارند و این رفتارشان صرفاً برای موجّه نشان دادن خودشان در بین مردم است. عده ای در دلشان مرضی دارند و آن مرض را تا زمانی که به نفعشان است بیان نمی کنند اما زمانی که شرایط برخلاف میلشان تغییر کند، این اشخاص، آن عیوبی را که در درون داشتند خارج می کنند که موجب فتنه هایی بزرگ می شود. از خداوند مسئلت می نماییم که به همۀ ما، حجت خود را آن چنان که هست، بشناسد و زمزمه همیشگی ما همین است که «اللهم عرفنی نفسک فانک ان لم تعرفنی نفسک، ضللت عن دینی »