تصور اهل‌سنت از مهدی

یکی از اشکالات مطرح نزد برخی از علمای سنی به اصل اعتقاد مهدویت، عدم صحت و تواتر روایات وارده در شأن امام مهدی عج البته به‌زعم آن‌هاست. این ادعا در حالی به صحت‌وسقم روایات، شبهه وارد می‌کند که بسیاری از علمای اهل‌سنت صحت و تواتر احادیث مربوط به مهدی آخرالزمان را تأیید کرده‌اند؛ به این جهت ما در این مختصر قصد داریم به نمونه‌ای از سخنان و نظرات برخی از این علما که به‌طور نسبی در اکثریت قرار دارند، بپردازیم. هرچند گنجاندن نام‌ها و اقوال همۀ این افراد در این مبحث بسی دشوار است اما بخش عمده‌ای از نام‌ها و گفتارها را نقل خواهیم کرد تا اشاره‌ای باشد به اینکه رأی غالب اهل‌سنت را این افراد تشکیل می‌دهند.

1. حافظ ابوحسین محمد بن حسین آبری سجزی، صاحب کتاب مناقب الشافعی گفته است:

«یقیناً اخبار از رسول خدا صلى الله عليه وسلم در یادکردن از مهدی به تواتر رسیده و اینکه از اهل‌بیت اوست.» [1]

2. محمد برزنجی در باب سوم در کتاب «علائم عظیم و دلایل نزدیک‌شدن به ساعت (قیامت)» گفته است که این‌ها [یعنی علامات قیامت بسیارند! از جمله مهدی که اولین آن‌هاست، و می‌دانم که احادیث وارد‌شده با وجود اختلاف روایات به‌قدری فراوان هستند که گردآوری نمی‌شوند. [2]

همچنین گفته است:«دانستم احادیث اشاره‌کننده به وجود مهدی و قیامش در آخرالزمان و اینکه او از خاندان پیامبر صلی الله عليه وسلم و از فرزندان فاطمه است به حد تواتر معنوی رسیده است! پس انکار آن‌ها معنایی ندارد؛ همچنین وارد شده است که هرکس وجود دجال را تکذیب کند کافر است! و هرکس مهدی را تکذیب کند کافر است!» [3]

3. شیخ محمد سفارینی حنبلی گفته است: «روایات در خصوص خروج او (یعنی مهدی) بسیار است؛ تا آنجا که به حد تواتر معنوی رسیده؛ و این بین علمای اهل‌سنت شایع شده، تا آنجا که از اعتقادات آن‌ها شمرده شده است. امام حافظ بن اسکاف با سندی پسندیده تا جابر بن عبد‌الله (رضي الله عنهما) روایت کرده است که گفت: رسول خدا صلی الله عليه وسلم فرمود: "هرکس دجال را دروغ پندارد کافر شده و هرکه مهدی را تکذیب کند کافر است." ... و از صحابه و دیگرانی که از آن‌ها نقل کردند و پس از آنان از تابعین، روایات متعددی نقل شده است که مفید علم قطعی است؛ پس ایمان به قیام مهدی همان طور که نزد اهل علم ثابت شده، واجب و در عقاید اهل‌سنت و جماعت مدون گشته است.» [4]

4. قاضی محمد بن علی شوکانی در کتاب خود «توضیح در تواتر آنچه دربارۀ مهدی منتظر، دجال و مسیح آمده است» می‌گوید: «و احادیث وارد‌شده در خصوص مهدی که به دست ما رسیده، بالغ بر پنجاه حدیث است که در میان آن‌ها احادیث، صحیح، حسن و ضعیف منجبر دیده می‌شود که بدون شک متواتر محسوب می‌شوند و شبهه‌ای در این خصوص وجود ندارد؛ و حتی توصیف تواتر در کمتر از این حد در تمامی اصطلاحات نوشته‌شده در اصول، تصدیق می‌شود؛ اما آثاری که از صحابه به مهدی تصریح کرده‌اند آن‌قدر زیاد است که در سطح احادیث مرفوع قرار می‌گیرند؛ بنابراین مجالی برای اجتهاد در مانند چنین مسئله‌ای وجود ندارد.» [5]

5. محدث صدیق حسن خان قنوجی گفته است: «احادیث واردشده در این خصوص (یعنی مهدی) با تمام اختلافات در آن‌ها يقيناً به تواتر رسیده است و این در کتاب‌های سنن و دیگر کتاب‌ها از نوشتارهای اسلامی مانند معجم‌ها و مسندها وجود دارد.» [6]

همچنین می گوید: «شک و تردید در امر این مرد فاطمی وعده‌داده‌شدۀ منتظر که با دلایل محکم اثبات شده است معنایی ندارد؛ بلکه انکار آن، گستاخی عظیمی است در برابر متون محکم و روشن و مشهوری که به حد تواتر رسیده اند.» [7]

6. بیهقی گفته است: «احادیثی که در بیان قیام مهدی صادر شده دارای صحیح‌ترین سندهاست... .» [8]

7. ابن‌تیمیه در «منهاج اهل السنة» می‌گوید:«احادیثی که با آن‌ها به قیام مهدی احتجاج می‌شود احادیث صحیحی است که ابوداوود، ترمذی، احمد و دیگران روایت کرده‌اند.» [9]

8. محمد شمس‌الحق عظیم‌آبادی می‌گوید: «بدان در بین تمام اهل اسلام در طول دوره‌ها مشهور است که در آخرالزمان مردی از اهل‌بیت ظاهر خواهد شد که دین را یاری می‌کند، عدل را آشکار می‌سازد و مسلمانان از او پیروی می‌کنند. بر کشورهای اسلامی مسلط می‌شود، و مهدی نامیده می‌شود.» [10]

9. محمد ناصرالدین آلبانی می‌گوید:

«خلاصۀ کلام: عقيدۀ قيام مهدی، عقیده‌ای است اثبات‌شده و متواتر که از پیامبر صلی الله عليه وسلم صادر شده و ایمان به آن واجب است؛ چون از امور غیبی است و ایمان به آن از صفات پرهیزگاران است! همان طور که حق‌تعالی می‌فرماید: (الم ذلك الكتاب لا ريب فيه هدى للمتقين الذين يؤمنون بالغيب: الف لام میم، این است همان کتابی که در آن هیچ شکی نیست، پرهیزگاران را راهنماست آنان که به غیب ایمان می‌آورند) و انکار آن جز از جاهل یا ستیزه‌جو برنمی‌آید.» [11]

10. ابن‌حجر هیتمی گفته است: «مهدی منتظر از اموری است که باید بدان اعتقاد داشت؛ چراکه احادیث صحیح بر آن دلالت دارد.» [12]

11. ذهبی گفته است: «احادیثی که با آن‌ها بر قيام مهدی احتجاج می‌کنیم صحیح است.» [13]

12. محمد بن صالح عثیمین گفته است: «احادیث مهدی به چهار دسته تقسیم می‌شود. اول، احادیث دروغین؛ دوم، احادیث ضعیف؛ سوم، احادیث حسن؛ که تمامش به درجۀ صحیح‌بودن می‌رسد؛ چراکه به قرینه دیگری صحیح است و بعضی از علما گفته‌اند: از جمله این احادیث، تعدادی به‌خودیِ‌خود صحیح است که دستۀ چهارم محسوب می‌شود.» [14]

13. شیخ عبدالعزیز بن باز می گوید:

«مهدی منتظر صحیح است و در آخرالزمان واقع خواهد شد؛ نزدیک خروج دجال و نزدیک نزول عیسی، هنگامی که بین مردم بعد از فوت خليفه اختلاف واقع می‌شود؛ پس مهدی خروج می‌کند و با او بیعت می‌کنند. او طی هفت یا نه سال عدالت را بین مردم مستقر می‌کند. در زمان او عیسی بن مریم نازل می‌شود. احادیث بسیاری در این خصوص وارد شده است... اما مهدی منتظر که احادیث صحیحی در خصوصش آمده، از اهل‌بیت پیامبر صلی الله عليه وسلم و از اولاد فاطمه (رضی الله عنها) است. اسم او مانند اسم پیامبر، محمد، و پدرش عبد‌الله است. این حق است و احادیث صحیح در این خصوص وارد شده و در آخرالزمان واقع خواهد شد.»

این افراد برخی از کسانی بودند که به صحیح‌بودن یا تواتر احادیث مهدی تصریح کرده‌اند. تعداد آنان واقعاً بسیار بود و به‌جهت اجتناب از طولانی‌شدن مطلب، همه را بیان نکردیم و آنچه گفته شد هدف را محقق می‌سازد.

پی‌نوشت: برگرفته از کتاب «تصور اهل‌سنت از مهدی منتظر، از عقیده تا متون»، دکتر عبدالرزاق دیراوی، ص22 تا 33